Ilja Nieuwland studeerde geschiedenis (met succes) en biologie (met minder succes) aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na betrekkingen aan de Universität Potsdam, wederom de Rijksuniversiteit Groningen en buiten de academische wereld werd hij in 2008 aangenomen bij Huygens ING voor het ontwikkelen van het Digitaal Wetenschapshistorisch Centrum (www.dwc.knaw.nl). Dat ontwikkelde zich tot een levendige online én offline gemeenschap voor wetenschapshistorici in Nederland. Daarnaast organiseerde hij vanuit Huygens ING een groot aantal lezingen en symposia over wetenschapsgeschiedenis en digital humanities.

Als historicus houdt Nieuwland zich vooral bezig met de cultuurgeschiedenis van de wetenschap in de vooroorlogse moderne periode (grofweg 1840-1940), in het bijzonder op het gebied van de geologie en paleontologie. In 2017 promoveerde hij op een proefschrift over de geschiedenis van Andrew Carnegies donaties van gipsen afgietsels van de dinosauriërs Diplodocus aan Europese musea. Dat proefschrift werd twee jaar later uitgegeven bij University of Pittsburgh Press onder de titel American Dinosaur Abroad. A Cultural History of Carnegie’s Plaster Diplodocus.

Sindsdien werkt hij aan een biografie van de Duitse paleontoloog en alleskunner Otto Jaekel. Daarnaast is Ilja redacteur van de boekenserie Chapters in the History of Paleontology (ook bij UPP) en werkt hij samen met verschillende anderen aan een geschiedenis van paleontologische reconstructie. Hij publiceert in academische tijdschriften (waaronder Science) maar laat zich ook zien in meer populariserende media en geeft met regelmaat lezingen over verschillende thema’s. Ten slotte is hij regelmatig gastdocent bij instellingen voor hoger onderwijs in Nederland.