De coronacrisis heeft voelbaar gemaakt hoe belangrijk de rol is die reuk speelt in het dagelijks leven: niet alleen is geurverlies een van de symptomen van coronabesmetting, de lockdown beïnvloedt ook onze reukomgeving (we missen de geur van vieze kantoorkoffie en diners in geurige restaurants). Maar welke rol heeft geur de afgelopen eeuwen gespeeld in onze culturen? En hoe kan ruiken helpen om het materiële en immateriële erfgoed van Europa te promoten? Het EU Horizon2020 project ODEUROPA: Negotiating Olfactory and Sensory Experiences in Cultural Heritage Practice and Research is het eerste pan-Europese onderzoeksproject dat onderzoek doet naar ons geurverleden. ODEUROPA wordt geleid vanuit het KNAW Humanities Cluster, met Inger Leemans (NL-Lab) als projectleider.

Doel van het project is om sensory mining-technieken te ontwikkelen om historisch geurerfgoed te ontdekken, en weer ‘ten neuze’ te brengen. Een team van experts op het gebied van computationele technieken gaat aan de slag om digitale tekst- en beeldcollecties uit zeven verschillende taalgebieden, vanaf 1600 tot aan het begin van de twintigste eeuw, te doorzoeken op geurinformatie. We zijn benieuwd welke geurstoffen veel genoemd worden en welke betekenissen en emoties aan geuren worden verbonden. Ook gaan we op zoek naar de meest welriekende en onwelriekende plaatsen en willen we weten welke geurstrategieën mensen vroeger gebruikten om zich te beschermen tegen stank.

De historische vondsten zullen uiteindelijk worden tentoongesteld in een online Encyclopaedia of Smell Heritage. Bovendien wordt een selectie van Europese geuren geanalyseerd met behulp van erfgoedwetenschappelijke technieken en ‘gereconstrueerd’ in samenwerking met de geurindustrie. In samenwerking met musea, bibliotheken en kunstenaars zal het ODEUROPA-team olfactorische evenementen organiseren en tentoonstellingen samenstellen en erfgoedbezoekers leren hoe ze via de neus het verleden kunnen verkennen. Samen met Kenniscentrum immaterieel erfgoed wordt onderzocht welke rol geuren spelen in hedendaagse erfgoedpraktijken, en hoe we ervoor kunnen zorgen dat geur hoger komt te staan op de agenda van erfgoedbeleid.

Partners

• KNAW Humanities Cluster (The Netherlands) 

• FAU Erlangen-Nürnberg (Germany) 

• Fondazione Bruno Kessler (Italy) 

• Eurecom – Sophia Antipolis (France)

• Anglia Ruskin University, (United Kingdom)

• Jožef Stefan Institute, (Slovenia)

• University College London, (United Kingdom)

Publicaties

Caro Verbeek, ‘In Search of Lost Scents: The Olfactory Dimension of Futurism’, International Yearbook of Futurism Studies 10 (2020) (forthcoming)

Caro Verbeek, ‘Le musée des odeurs’, New territories of the olfactory experience . GERPHAU (forthcoming)

Inger Leemans, ‘Make Sense of Finance!’ TedTalk for TEDxAmsterdam, 2018.