Nederland is lang afgeschilderd als een nuchtere koopmansnatie. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, een van de eerste moderne kapitalistische economieën, zou gegrondvest zijn op een prudente koopmansmoraal. Deze mythe kon worden gebaseerd op de dominante economische theorie van de efficiënte markt met de homo economicus als hoeksteen. Sinds enkele decennia is dit beeld aan verandering onderhevig. Allereerst lijken koopmanschap en commercie in het algemeen op de achtergrond te zijn geraakt in het Nederlandse zelfbeeld. Anderzijds is binnen de economische wetenschappen het idee van de rationele markt zwaar onder vuur komen te liggen, onder andere vanuit een nieuw domein als gedragseconomie.

NL-Lab onderzoekt de ‘affectieve economie’ van Nederland. Welke rol spelen en speelden handel en ondernemerschap in processen van nationale identificatie? De vroege ontwikkeling van een moderne economie in de Nederlanden was afhankelijk van een breed cultureel discours over koophandel en aandelenhandel. Zowel discursief als in de praktijk spon de commerciële wereld een affectief web. In de politiek, religieus en sociaal pluriforme Republiek groeide de markt uit tot stabiel weefsel van de samenleving. Dat is zij nu nog. Een van de niveaus waarop NL-Lab dit bekijkt is dat van de reclamewereld. Daar wordt Nederland verbeeld en affectief verbonden. Maar welk Nederland is dit? Hoe staat het geadverteerde Nederland in relatie tot de werkelijke samenleving?

Het concept ‘affectieve economie’ kan ook helpen om nieuw licht te werpen op kennissamenlevingen en kennisproductie. In een publiek klimaat waarin de waarde van (wetenschappelijke) kennis ter discussie wordt gesteld, is het van belang te benadrukken dat kennis niet alleen rationeel, maar ook affectief is: waarheidsvinding is afhankelijk van zintuiglijke én emotionele systemen. NL-Lab heeft passie voor kennis. We ontwikkelen methoden vanuit het principe van embodied learning: we leren door te voelen, te ruiken, en te proeven, en door participatief onderzoek. De rol die emoties spelen in onderzoeksprocessen staat ook centraal in het onderzoek van Leonie Cornips en Ernst van den Hemel.

Gerelateerde projecten

• Internationaliseringsproject New perspectives on financial crises 1720-2020 (NWO, Nomura Foundation Japan, British Society for Economic History) ontwikkelt een netwerk voor onderzoek naar financiële geschiedenis en erfgoed & organiseert seminars en events, in samenwerking met de financiële sector.

• NIAS Themagroepen Early Modern Knowledge Societies as Affective Economies (Projectleider Inger Leemans) & Understanding knowledge in the Low Countries (Projectleider Marieke Hendriksen), onderdeel van het internationale onderzoeksproject Creating a knowledge society in a globalizing world (Max Planck Institute for the History of Science Berlinen Descartes Centre for the History and Philosophy of the Sciences).

Partners

• KNAW NIAS – Netherlands Institute for Advanced Studies in Humanities and Social Science

• Descartes Centre for the History and Philosophy of the Sciences

• Max Planck Institute for the History of Science Berlin

• Lorentz Centre

Publicaties

Inger Leemans en Anne Goldgar (red.), Knowledge-Market-Affect: Early Modern Knowledge Societies as Affective Economies (Routledge 2020).

Marieke Hendriksen en Fokko-Jan Dijksterhuis (red.), Understanding Knowledge (Routledge, te verschijnen).

Inger Leemans, Blog – “Affectieve Kennis: wees emotioneel over wetenschap en democratie!”

Zie ook

• Project Affective Economies

• Project Imagineering Violence