Wat kenmerkt de Nederlandse identiteit? Wat zijn de kernwaarden van de Nederlandse samenleving? Waar botsen gevoelens van nationale identiteit met modernisering, individualisering, Europeanisering, globalisering en migratieSinds de jaren 1990 staan dergelijke vragen hoog op de nationale agenda. Ze worden niet alleen actief besproken in de publieke ruimte, maar vormen ook het uitgangspunt van een groeiende reeks overheidsrapporten en wetenschappelijke studies. Overheidsinstellingen zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Sociaal en Cultureel Planbureau, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en de Taalunie hebben in de afgelopen decennia talrijke rapporten en adviezen geproduceerd en gecureerd waarin de Nederlandse identiteit met gebruik van verschillende onderzoeksmethoden en -technieken is onderzocht en vastgesteld.

 

NL-Lab doet onderzoek naar deze praktijk van ‘Nederland Schrijven’. We doen dit omdat we het belangrijk vinden het wetenschappelijke landschap waarvan we zelf deel uitmaken in kaart te brengen. Terwijl nationale identiteit geldt als een urgent wetenschappelijk en politiek-maatschappelijk vraagstuk, bestaat er nauwelijks onderzoek naar de rol van adviescolleges en onderzoeksinstituten in processen van identiteitsvorming en -bestendiging. Vragen die in ons onderzoek aan bod komen gaan onder meer over de verhouding tussen dit soort instanties en de bredere wetenschappelijke wereld. We kijken ook naar de kenmerken van de studies en rapporten die ze produceren: kunnen we spreken van een apart genre? In hoeverre zijn de auteurs van adviesrapporten zich ervan bewust dat ze in een bepaalde traditie staan? Daarnaast zijn we geïnteresseerd in de vragen welk Nederland door de jaren heen nu precies gemaakt is in dergelijke publicaties, en welke effecten deze rapporten hebben gehad.

 

Deze vragen zijn actueel omdat de praktijk van ‘Nederland Schrijven’ springlevend is. Adviescolleges positioneren zichzelf in hun rapporten doorgaans als wetenschappelijk objectief en feitelijk. Het in kaart brengen van Nederlanders en hun identiteit(en) is echter per definitie geen neutrale zaak. Wetenschappelijke onderzoeken bieden niet alleen een vaststelling van Nederland en ‘Nederlandsheid’. Ze oefenen ook invloed uit op hoe er over Nederland wordt nagedacht. In het onderzoek betrekken we ook de rol die de KNAW-instituten hebben gespeeld. Daar werd en wordt immers ook met overheidsondersteuning gewerkt aan het in kaart brengen van de Nederlandse taal en cultuur.

 

Geplande publicaties en activiteiten

 

Deelprojecten:

 

Nederland Schrijven in beeld

Lex Heerma van Voss (directeur Huygens ING) over bronontsluiting en Nederlandse wereldgeschiedenis

Douwe Zeldenrust (data manager & promovendus Meertens Instituut) bestudeert de rol van de collecties

Ernst van den Hemel (postdoc Meertens Instituut) over nieuwe betekenissen van het christendom

Sakina Loukili (promovendus Meertens Institituut) over politiek geïnspireerd door islam in Nederland

Geertje Mak (hoogleraar gendergeschiedenis UvA) over de studie van natie en identiteit van onderaf

.

Joris Oddens (senior onderzoeker NL-Lab) over nationale identiteit in beschrijvingen van Nederland

Inger Leemans over de Beurs van Berlage en affectieve economie