Wat kenmerkt de Nederlandse identiteit? Wat zijn de kernwaarden van de Nederlandse samenleving? Waar botsen gevoelens van nationale identiteit met modernisering, individualisering, Europeanisering, globalisering en migratie? Sinds de jaren 1990 staan dergelijke vragen hoog op de nationale agenda. Ze worden niet alleen actief besproken in de publieke ruimte, maar vormen ook het uitgangspunt van een groeiende reeks overheidsrapporten en wetenschappelijke studies. Overheidsinstellingen zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek, het Sociaal en Cultureel Planbureau, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en de Taalunie hebben in de afgelopen decennia talrijke rapporten en adviezen geproduceerd en gecureerd waarin de Nederlandse identiteit met gebruik van verschillende onderzoeksmethoden en -technieken is onderzocht en vastgesteld.

NL-Lab doet onderzoek naar deze praktijk van ‘Nederland Schrijven’. We doen dit omdat we het belangrijk vinden het wetenschappelijke landschap waarvan we zelf deel uitmaken in kaart te brengen. Terwijl nationale identiteit geldt als een urgent wetenschappelijk en politiek-maatschappelijk vraagstuk, bestaat er nauwelijks onderzoek naar de rol van adviescolleges en onderzoeksinstituten in processen van identiteitsvorming en -bestendiging. Vragen die in ons onderzoek aan bod komen gaan onder meer over de verhouding tussen dit soort instanties en de bredere wetenschappelijke wereld. We kijken ook naar de kenmerken van de studies en rapporten die ze produceren: kunnen we spreken van een apart genre? In hoeverre zijn de auteurs van adviesrapporten zich ervan bewust dat ze in een bepaalde traditie staan? Daarnaast zijn we geïnteresseerd in de vragen welk Nederland door de jaren heen nu precies gemaakt is in dergelijke publicaties, en welke effecten deze rapporten hebben gehad.

Deze vragen zijn actueel omdat de praktijk van ‘Nederland Schrijven’ springlevend is. Adviescolleges positioneren zichzelf in hun rapporten doorgaans als wetenschappelijk objectief en feitelijk. Het in kaart brengen van Nederlanders en hun identiteit(en) is echter per definitie geen neutrale zaak. Wetenschappelijke onderzoeken bieden niet alleen een vaststelling van Nederland en ‘Nederlandsheid’. Ze oefenen ook invloed uit op hoe er over Nederland wordt nagedacht. In het onderzoek betrekken we ook de rol die de KNAW-instituten hebben gespeeld. Daar werd en wordt immers ook met overheidsondersteuning gewerkt aan het in kaart brengen van de Nederlandse taal en cultuur.

Geplande publicaties en activiteiten

• Workshop Nederland Schrijven – 21 april 2021

• NL-Lab Working papers

• Edited volume ‘Writing the Netherlands’ (NL-Lab en gastauteurs) – 2022

• White paper Weerbare wetenschap: Nederland Schrijven in de 21ste eeuw – 2021

Deelprojecten:

• Nederland Verzamelen
• De staat van Nederland
• Nationale identiteit in biografische woordenboeken
• Kaas
• Westforschung